Justus von Liebig

Justus von Liebig (12 Mayıs 1803 – 18 Nisan 1873) tarımsal kimya ve biyokimya üzerine yaptığı çalışmalarıyla tanınan ve organik kimya üzerine yaptığı fikirlerle bilinen Alman kimyacıdır. Bir profesör olarak lâboratuvar destekli öğretim yöntemleri ve yenilikleriyle bilinen Liebig, gelmiş geçmiş en başarılı kimya öğretmenleri arasında gösterilmektedir. Bunların dışına gübreleme sanayisinin babası olarak tanınan Liebig, tarımda bitkilerin ihtiyaç duyduğu temel maddelerden olan azotun önemini keşfetti ve Leibig'in Minimum Yasasında her bitkinin ihtiyaç duyduğu besinleri belirtti. Et üzerinde de çalışmalar yapan bilimadamı, kendi adıyla bilinen bir et şirketi de mevcuttur.

Hayatı

Liebig, Darmstadt kentinde, orta gelirli bir ailede dünyaya geldi. Çocukluğundan başlayarak, kimyaya büyük bir ilgi duymaya başladı. Gottfried Pirsch (1792-1870) adlı bir eczacıya çırak olarak verilen Liebig, bu dönemde Heppenheim kentinde yaşadı.

Liebig, sonrasında Bonn Üniversitesi'nde eğitim almaya başladı. Burada aynı zamanda babasının iş ortağı olan Karl Wilhelm Gottlob Kastner adlı öğretmenin öğrencisi oldu. Kastner, Erlangen Üniversitesi'ne geçince, Liebig de onunla beraber bu üniversiteye geçti ve doktorasını burada tamamladı. Ancak buradan doktora diplomasını uzunca bir süre alamadı. Yine Liebig, Erlangen'de kendi adına soneler yazan şair August von Platen-Hallermünde (1796-1835) ile birlikte olmaya başladı.^[1] Liebig, Erlangen'i 1822'de terketti. Bunun gerekçesi olarak Korps Rhenania adı verilen milliyetçi bir örgütte yer alması gösterildi.

1822 sonbaharında Liebig, Paris'e öğretmeni Kastner'in güvencesiyle beraber hükümet tarafından gönderildi. Burada ünlü kimyacı Joseph Louis Gay-Lussac'ın lâboratuvarında çalışma fırsatı buldu. Yine Alexander von Humboldt ve Georges Cuvier (1769-1832) adlı öğretmenlerden de yardım aldı.

Paris'i terkeden Liebig Darmstadt'a dönerek eyalet başkanının kızı Henriette Moldenhauer ile evlendi. Ancak bu evlilik Liebig'in eski sevgilisi olan şair Platen ile ilişkileri yüzünden sona erdi. 1824'de 21 yaşındayken, Liebig, Humboldt'un önerileriyle Giessen Üniversitesi'nde profesör oldu. Bundan kısa süre sonra dünyanın ilk kaydadeğer kimya okuluna imza attı. Bu nedenle Bavyera kralı 1852'de Liebig'i Münih Üniversitesi'ne atadı. Liebig burada 1873'te Münih'teki ölümüne kadar kaldı. Sonrasında ise 1845'te Liebig Freiherr yani baron ünvanını aldı. 1832'den başlayarak kurduğu Annalen der Chemie gazetesinde yazarlık yapan Liebig, bu gazeteyle en prestijli Almanca kimya gazetesi oldu.

1821'de Liebig

Çalışmaları

Liebig, potasyum hidroksit çözeltisini karbon dioksit üreten organik tepkimelerde kullanan beş ampüllü bir aparat olan Kaliapparat üzerinde yapılan analizleri geliştirdi.^[2] Liebig, humusun bitki yetiştiriciliğinde olan etkisini önemsemeyerek bitkilerin topraktaki azotlu bileşikler, havadaki karbon dioksit ve topraktaki minerallerle beslendiğini ortaya koydu. Liebig'in günümüze değin en çok bilinen ve en çok sonuca sahip çalışmalarından biri, azot bazlı gübre üretmesidir. Bitkilerin köklerinde amonyak ve türevlerinin bulunması gerektiğine inanan Liebig, azota çok önem verdi. Birtakım pratik ve günlük engellere rağmen, gübreleme konusundaki bu keşfi, kimyasal gübrelerin doğal hayvan dışkıları yerine kullanılabileceğini gösterdi. Liebig ayrıca bunu Minimum yasasında formülize etti. Buna göre bir bitkinin gelişmesi, çevresindeki azota ve topraktaki minerallerle sınırlıydı.

Liebig, ayrıca günümüzde bilinen lâboratuvarların ilk kurucusudur. Buhar buğusu plânı, her ne kadar öncesinde kullanılan bir yöntemse de, onun kullandığı yöntemlerden biridir. 1835 yılında gümüşleme yöntemini keşfeden Liebig, ayrıca ayna yapımında da önemli bir yere sahip oldu. Jöns Jakob Berzelius adlı meslektaşının aksine, Liebig, organik ve inorganik bileşiklerin kesin bir kuralla ayrılmadığını, ileride şeker, salisin (aspirin) ve morfin gibi maddelerin yapay olarak üretilebileceğini söyledi.

1953 yılında çıkarılan ve Liebig resmine sahip bir Alman pulu

Liebig, Alman eyaletlerinde bilimsel odaklı tarımı ve gübrelemeyi destekledi ve ülke çapında önemli bir rol oynadı. Liebig ayrıca yanan etin vücut salgılarında damgalandığını öne sürdü.^[3] Bu fikir günümüzde de yaygındır ancak doğru değildir. Yine II. Dünya Savaşı sonrası, Giessen Üniversitesi, onun adına atfen, Justus-Liebig-Universität Giessen olarak değiştirildi. 1953'te Batı Almanya posta teşkilatı, onun adına bir pul yayımlandı.^[4]

Başlıca çalışmalar

• Organik Kimyadan Tarım ve Fizyolojiye (1840)
• Organik Kimyadan Fizyoloji ve Patolojiye (1842)
• Kimyadaki Benzer Yasalar (1843)

Notlar

Dış bağlantılar

• Kimyadaki Benzer Yasalar
• Justus Liebig, Alman kimyacı (1803-73) Encyclopaedia Britannica, 10. Sürüm (1902).

Kaynakça

• William H. Brock, Justus von Liebig: The Chemical Gatekeeper (Cambridge University Press, 1997). See also William H. Brock.
• Rosenfeld, Louis (2003), "Justus Liebig and animal chemistry.", Clin. Chem. 49 (10): 1696–707, 2003 Oct, PMID:14500604, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14500604 
• Kirschke, Martin (2003), "Liebig, his university professor Karl Wilhelm Gottlob Kastner (1783-1857) and his problematic relation with romantic natural philosophy.", Ambix 50 (1): 3–24, 2003 Mar, PMID:12921103, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12921103 
• Buttner, J (2000), "Justus von Liebig and his influence on clinical chemistry.", Ambix 47 (2): 96–117, 2000 Jul, PMID:11640225, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11640225 
• Thomas, U (1988), "Philipp Lorenz Geiger and Justus Liebig.", Ambix 35 (2): 77–90, PMID:11621581, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11621581 
• Guggenheim, K Y (1985), "Johannes Müller and Justus Liebig on nutrition.", Korot 8 (11-12): 66–76, PMID:11614053, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11614053 
• Sonntag, O (1977), "Religion and science in the thought of Liebig.", Ambix 24 (3): 159–69, 1977 Nov, PMID:11610495, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11610495 
• Glas, E (1976), "The Liebig-Mulder controversy. On the methodology of physiological chemistry.", Janus; revue internationale de l'histoire des sciences, de la médecine, de la pharmacie, et de la technique 63 (1-2-3): 27–46, PMID:11610199, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11610199 
• Sonntag, O (1974), "Liebig on Francis Bacon and the utility of science.", Annals of science 31 (5): 373–86, 1974 Sep, PMID:11615416, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11615416 
• Kempler, K (1973), "[Justus Liebig"], Orvosi hetilap 114 (22): 1312–7, 1973 Jun 3, PMID:4576434, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4576434 
• Halmai, J (1963), "Justus Liebig", Orvosi hetilap 104: 1523–4, 1963 Aug 11, PMID:13952197, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13952197 
• Berghoff, E (1954), "Justus von Liebig, founder of physiological chemistry.", Wien. Klin. Wochenschr. 66 (23): 401–2, 1954 Jun 11, PMID:13187963, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13187963 
• Schmidt, F (1953), "To Justus von Liebig on his 150th birthday, 12 May 1953", Pharmazie 8 (5): 445–6, 1953 May, PMID:13088290, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13088290 
• Schneider, W (1953), "Justus von Liebig and the Archiv der Pharmazie; in memory of Liebig's birthday, 12 May 1803", Archiv der Pharmazie und Berichte der Deutschen Pharmazeutischen Gesellschaft 286 (4): 165–72, PMID:13081110, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13081110 
• G. F. Knapp (1903). "Zur Hundertsten Wiederkehr: Justus von Liebig nach dem Leben gezeichnet". Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 36 (2): 1315 – 1330. DOI:10.1002/cber.19030360202. 
• Georg Freiherr von Liebig (1890). "Nekrolog: Justus von Liebig. Eigenhändige biographische Aufzeichnungen". Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 23 (3): 817 – 828. DOI:10.1002/cber.18900230391. 
• "Zur Erinnerung an Justus von Liebig". Journal für Praktische Chemie 8 (1): 428 – 458. 1873. DOI:10.1002/prac.18740080148.