Hamit Hasancan

Mehmed Abdülhamid Hasancan (d. Nisan 1870 - ö. 28 Kasım 1943, İstanbul) Türk maliyeci, akademisyen ve siyasetçi. Kurtuluş Savaşı'nda Ankara Hükümeti'nin İstanbul temsilcisi olarak tanınır.

Hayatı

Yavuz Sultan Selim'in yakın nedimlerinden XVI. yüzyılın ünlü Türk bilgini ve bestecisi Hasancan Çelebi (1490-1567) ahfadından ve Tâcü't-Tevârih yazarı Şeyhülislam Sadeddin Efendi (1536-1599)'nin torunlarından Mehmed Arif Bey'in oğludur.

Orta öğrenimini Soğukçeşme Askerî Rüşdiyesi'nde, lise öğrenimini 1889'da Mekteb-i Mülkiye'nin İdadi bölümünde tamamladı. Mülkiye'nin yüksek bölümünden mezun olunca Ocak 1891'de, Maliye Nezareti Muhasebat Umum Müdürlüğü Merkez Hesapları Kâtipliği görevi ile ilk devlet hizmetine başladı. Kısa bir süre sonra buradan maarif kadrosuna geçti. Şubat 1892'de İstanbul Kandilli, Ekim 1894'de Selanik Vilayeti, Mayıs 1896'da tekrar Kandilli, Nisan 1899'da Bursa Vilayeti ve Kasım 1905'de ise Edirne Merkez İdadileri müdürlüklerine atandı ve genel-tarih, coğrafya, Türkçe-kitâbet, fizik-kimya, cebir, geometri, mekanik, idarî kanunlar ve ekonomi dersleri verdi.

Şubat 1906'da maariften ayrılarak İstanbul'a geldi ve (Dârü'l-hayr-ı Âlî Medresesi) muhasebecisi oldu. Aynı yılın Ekiminde tekrar maarife dönerek, Maarif Nezâreti ilkokullar Şube Müdürlüğü'ne, Mayıs 1909’da Ortaokullar Şube Müdürlüğü'ne atandı; aynı zamanda İstanbul Hukuk Okulu'nda genel-ekonomi profesörlüğü yaptı. Ekim 1911'de ek görev olarak, Yüksek Ticaret Okulu'nda maliye dersi okutmayı da üzerine aldı. Vilayet gazetelerinde makaleler yazması, okullar için okuma kitapları yayımlaması ve Charles Gide'in (İktisad İlmi) eserini tercüme etmesi bu dönemdedir. Aralık 1911'de ek görevleriyle birlikte Maliye Nezareti Düyun-u Umumiye Şubesi Müdürü ve 17 Haziran 1912'de Osmanlı Bankası Yönetim Kurulu'nda Maliye Nezareti'ni temsil eden üye oldu. Bu son görevinde, 31 Aralık 1925 tarihine kadar kaldı.

Bu arada sosyal, siyasî ve diplomatik kuruluş ve faaliyetlere de katılmaya başladı. Aralık 1912'de, o dönemin ekonomi öğretmen ve yazarları ile, bakanlık ve bankalardaki uzmanlar tarafından kurulan (İstihlâk-i Millî Cemiyeti)'nin ilkelerini kabul etmeyenlerden biri oldu. I. Dünya Savaşı sırasında profesörlük ve Osmanlı Bankası Yönetim Kurulu üyeliği ile birlikte, 15 Mayıs 1913 tarihinde Hilâliahmer (Kızılay) Merkez Kurulu'na üye seçildi. Bundan sonradır ki, öğretmenliği, maliyeciliği bir yana, Hilâliahmerci (Kızılaycı) diye anılmaya başlandı. 5 Şubat 1918 tarihine kadar Kızılay'da Muhasip Üye olarak çalıştı ve Merkez Kurulu Maliye Komisyonu'na seçildi. Hüseyin Hilmi Paşa başkanlığındaki Merkez Yönetim Kurulu döneminde, Akil Muhtar Bey ile birlikte, Kızılay Başkanvekili oldu. Mondros Mütarekesi'nin ardından Milli Kongre Cemiyeti'ne katıldı. 1919 yılında yapılan Meclis-i Mebusan seçimlerinde İstanbul bölgesinden en yüksek oyu alarak mebus seçildi. 12 Ocak 1920'de açılan, 11 Nisan 1920'de kapatılan son (Osmanlı Meclis-i Mebusânı)'nda İstanbul Mebusu olarak görev yaptı.

8 Kasım 1920 tarihinde, Ankara Hükümeti tarafından "Kızılay Mümessili" diye örtülü bir adla İstanbul'da görevlendirildi. Bu tarihten İtilaf Devletleri'nin çekilmesine kadar, işgal altındaki İstanbul'da yabancı temsilcilerle Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları adına son derece önemli konularda birçok görüşmeler yaptı, heyetlere katıldı, hatta bazı anlaşmalar imzaladı. 14 Haziran 1921 tarihinde resmen TBMM Hükümeti İstanbul Temsilcisi oldu, İtilaf Devletleri temsilcileriyle görüştü. 9 Aralık 1922 tarihinde Osmanlı borçlarının alınışına ait antlaşmaları yakından bilmesi göz önüne alınarak Mustafa Kemal Paşa, Rauf Bey ve İsmet Paşa’nın isteği üzerine Lozan Konferansı'nda mali danışman olarak yer alsa da kısa bir süre sonra Lozan Türk Delegasyonu Başkanı İsmet Paşa'nın isteği üzerine görevinden alındı. 1 Mart-1 Temmuz 1939 tarihleri arasında Denizbank Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini yürüttü.

28 Kasım 1943 tarihinde İstanbul'da vefat etti.

Kitapları

• Nasihat (1905)
• Çocuk Kıraat Kitabı, 1. Yıl (1905)
• Çocuk Kıraat Kitabı, 2. Yıl (1911)
• İlm-i İktisad (3 cilt, 1914)

Kaynakça