Endositoz
Endositoz, hücrelerin zarlarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin içeri alınma şekli. Enerji gerektiren bir alınımdır. Monomerler, hücre zarından geçebilir. Ancak polimer maddeler hücre zarından geçemeyecek kadar büyüktür. Bu maddeleri içeri alırken hücre endositoz yapar. Polimer maddelere örnek olarak nişasta, glikojen ve protein verilebilir. Temelde endositoz iki ana başlıktan oluşur. Bunlar fagositoz ve pinositozdur.
Fagositoz
Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük katı maddelerin, hücre zarı tarafından yalancı ayak oluşturulduktan sonra organik maddeyi sararak hücrenin içine alınmasıdır. Fagositozda ATP harcanır. Fagositoz yapabilen canlılara örnek olarak amip, öglena ve insan akyuvar hücreleri verilebilir. Hücre çeperine sahip canlılar fagositoz yapamazlar. Bir hücrenin fagositoz yapma sıralaması şu şekildedir:[1] [2]
- Fagositoz yapılacak olan molekülün etrafı sarılır ve hücre zarının çıkıntıları sayesinde yalancı ayaklar oluşturulur.
- Hücre besini koful oluşturarak içeri alır. Bu aşamadan sonra sitoplazmada boş halde bulunan lizozomlar gelip bu koful ile birleşirler.
- Bu yapıya besin kofulu denir. Lizozom besin kofulundaki maddeyi sindirdikten sonra madde difüzyon ya da aktif taşıma ile hücre içine alınır.
- Geri kalan artık maddeler ekzositoz, aktif taşıma ya da difüzyon ile dışarı verilir.
Pinositoz
Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olan sıvı maddelerin içeri alınma şeklidir. Tıpkı fagositozda olduğu gibi canlı bu alımı yaparken enerji harcar. Pinositozunda fagositoz gibi hücre çeperi bulunan canlılarda yapılamadığıdır.(Tartışmalı)
Bir hücrenin pinositoz yapma sıralaması şu şekildedir:[3]
- Hücre organik besinin etrafını sarar ve hücre zarı içine doğru çökerek organik besinle beraber hücre zarından içeri girer.
- Koful oluşturulduktan sonra maddeler yine lizozom yardımıyla sindirildikten sonra monomerler hücre sitoplazmasına geçer.
- Kalan artıklar hücrenin dışına atılır.