Elia Kazan
| Elia Kazan | |
|---|---|
 | |
| Doğum |
Elias Kazancıoğlu 7 Eylül 1909 İstanbul, Osmanlı Devleti |
| Ölüm |
28 Eylül 2003 (94 yaşında) New York, ABD |
| Meslek | Film yönetmeni |
| Evlilik(ler) |
Molly Day Thatcher (1932-1963) Barbara Loden (1967-1980) Frances Rudges (1982-2003) |
Elias Kazancıoğlu (Yunanca: Ηλίας Καζαντζόγλου) bilinen adıyla Elia Kazan (İstanbul 7 Eylül 1909 - 28 Eylül 2003 New York), Rum asıllı ABD'li yönetmen ve yazar. Özellikle Tennessee Williams ve Arthur Miller'ın oyunlarını sahneleyerek tiyatroda büyük başarı kazanmış, etkileyici filmleriyle sinema sanatının ustaları arasına girmiştir.
Biyografisi
Elia Kazan, Kayseri Germir kökenli bir Rum ailenin çocuğu olarak o tarihte Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olan İstanbul'un Fener semtinde doğdu[1]. Dört yaşındayken ailesiyle birlikte ABD'ye göç etti. New York ' kentinde ve New York eyaletindeki New Rochelle'de büyüdü. Massachusetts'te Williams College'a gitti ve yükseköğrenimini burada tamamladı. Yale Üniversitesi'nde tiyatro öğrenimi gördü. 1932'de oyuncu olarak katıldığı New York kenti'ndeki ünlü Group Theatre'da 1939'a değin etkinlik gösterdi.
Kazan ilk oyununu 1934'te New York kentinde sahneledi. 1940'larda yönettiği oyunlarla ülke çapında üne kavuştu ve Broadway'in en iyi yönetmenleri arasına girdi. 1947'de Cheryl Crawford ve Robert Lewis'le birlikte ünlü oyunculuk okulu Actors Studio'yu kurdu.
Burada 20. yüzyılın en önemli sinema oyuncusu olarak gösterilen, Oscar ödüllü Amerikalı aktör Marlon Brando başta olmak üzere Montgomery Clift, Julie Harris, Eli Wallach, Karl Malden, Patricia Neal, Mildred Dunnock, James Whitmore ve Maureen Stapleton gibi aktörlere eğitim vermiştir.
Bir yıl sonra Lee Strasberg de bu gruba katıldı. Film yönetmeye 1944'te başladı. Filmleri çoğunlukla ilerici ve toplumsal açıdan eleştirel temalar içermektedir. 1948 ve 1955'te Akademi Ödüllerinde iki kez en iyi yönetmen oscarını kazandı. 1960-64 arasında da New York kentindeki Lincoln Sahne Sanatları Merkezi Repertuar Tiyatrosu'nun yönetmenleri arasında yer aldı.
1952'de Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi'nce (HUAC) sorgulanan Kazan, buradaki ifadesinden ötürü ağır eleştirilere uğradı. Başta Rıhtımlar Üzerinde olmak üzere çeşitli yapıtlar bu kovuşturmadaki tutumuyla ilgili izler taşır. 1960'ların ortalarında tiyatrodan uzaklaşmaya başladı; sinemayı da ikinci plana bırakarak yazarlığa ağırlık verdi. 1999 yılında 71. Akademi Ödüllerinde Yaşamboyu Onur Ödülü'nü, HUAC sorgusu nedeniyle protestolar arasında aldı.
1970'lerden itibaren Türkiye'yi sık sık ziyaret eden Kazan, 1988'de 7. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde seçici kurul başkanlığı yaptı. Zülfü Livaneli'nin Sis filminde küçük bir rol aldı (1989).
Filmografi
- A Tree Grows in Brooklyn (Bir Genç Kız Yetişiyor) (1945)
- Gentleman's Agreement (Centilmenlik Anlaşması) (1947)
- Pinky (1949) (Kara Damga)
- A Streetcar Named Desire (İhtiras Tramvayı) (1951)
- Viva Zapata! (1952)
- On the Waterfront (Rıhtımlar Üzerinde) (1954)
- East of Eden (Cennetin Doğusu) (1955)
- Baby Doll (1956) (Taş Bebek)
- A Face in the Crowd (1957) (Kalabalıkta Bir Yüz)
- Splendor in the Grass (1961) (Aşk Bahçesi/Gençlik Biterken)
- America, America (1962) (Amerika, Amerika)
- The Arrangement (1969) (Uzlaşma)
- The Last Tycoon (Son Patron) (1976)
Kitapları
- 1962 - "America America". New York: Popular Library. (Türkçede "Amerika Amerika", Yaba Yayınları, 1994 çev:Özay Süsoy.)
- 1967 - "The Arrangement: A Novel". New York: Stein and Day. (Türkçede "Uzlaşma" (2 cilt halinde), 1972, E-Yayınları, çev: Nazar Büyüm)
- 1972 - "The Assassins". Londra: Collins. (Türkçede "Babanın Suçu", Altın Kitaplar, 1973, çev: Hemri Kamdiyoti, Ferit Gürsu)
- 1973 - "Kazan on Kazan". Londra: Secker and Warburg.
- 1975 - "The Understudy". New York: Stein and Day.
- 1977 - "A Kazan Reader". New York: Stein and Day.
- 1978 - "Acts of Love". New York: Warner. (Türkçede "Erkekten Erkeğe", Cep Kitapları, 1981, çev: Osman Deniztekin)
- 1982 - "The Anatolian". New York: Knopf.
- 1988 - "Elia Kazan: A Life". New York: Knopf. (Türkçede "Bir Yaşam", 1989, Güneş yay. çev: Nihal Yeğinobalı)
- 1994 - "Beyond the Aegean". New York: Knopf.
- 1999 - "The Master Director Discusses His Films". New York: Newmarket Press.
- 2005 - "Elia Kazan". New York: Harper Collins.
- 2009 - "Kazan on Directing". New York: Knopf.
Kaynaklar
- ↑ Pat Yale (29 Ekim 2012). "Three famous men (and one woman)" (İngilizce). todayszaman.com. 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130926084628/http://todayszaman.com/columnist-296556-three-famous-men-and-one-woman.html. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2013.
Dış bağlantılar
| Ödüller | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: William Wyler Hayatımızın En Güzel Yılları |
En İyi Yönetmen Akademi Ödülü 1947 Centilmenlik Anlaşması |
Sonra gelen: John Huston Treasure of the Sierra Madre |
| Önce gelen: Fred Zinnemann From Here to Eternity |
En İyi Yönetmen Akademi Ödülü 1954 On the Waterfront |
Sonra gelen: Delbert Mann Marty |
| ||||||||||||||
| ||||||