Birleşmiş Milletler


Bayrak Arma
Birleşmiş Milletler'e üye devletleri gösteren Dünya haritası.
BaşkentNew York, ABD
Resmî diller Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Rusça[1]
Hükûmet
   Genel Sekreter Portekiz António Guterres
   Genel Sekreter Yardımcısı Nijerya Amina J. Mohammed
   Genel Kurul Başkanı Fiji Peter Thomson
   Güvenlik Konseyi Başkanı İspanya Román Oyarzun Marchesi
Kuruluşu
   Birleşmiş Milletler Şartı'nın imzalanması 26 Haziran 1945 
   Antlaşmanın yürürlüğe girmesi 24 Ekim 1945 

Birleşmiş Milletler Örgütü ya da kısaca Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945'te kurulmuş dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslar arasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. Birleşmiş Milletler kendini "adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş küresel bir kuruluş" olarak tanımlamaktadır. Uluslararası İlişkilerde, kuvvet kullanılmasını ilk olarak evrensel düzeyde yasaklayan ilk antlaşma Birleşmiş Milletler Antlaşması'dır.

Örgütün, kurulduğu yıllarda 51 olan üye sayısı şu an itibariyle üyeliği kaldırılan Vatikan ve değiştirilen Çin Halk Cumhuriyeti son katılan üye Güney Sudan dahil 193'e ulaşmıştır. Örgütün yönetimi New York'ta bulunan genel merkezinden yürütülür ve üye ülkelerle her yıl düzenli olarak yapılan toplantılar yine bu genel merkezde gerçekleştirilir.

Örgüt yapısal olarak idari bölümlere ayrılmıştır; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Yönetim Konseyi, Genel Sekreterlik ve Uluslararası Adalet Divanı. Örgütün en göz önündeki mercii Genel Sekreterdir.

Birleşmiş Milletler fikri ilk olarak, II. Dünya Savaşı'nın bitiminde savaşın galibi ülkeler tarafından, ülkeler arasındaki anlaşmazlığı ortadan kaldırarak ileride meydana gelebilecek ve kendi güvenliklerini tehdit edebilecek bir savaşın önüne geçebilmek amacıyla ortaya atılmıştır. Örgüt yapısının halen bu amacı koruduğunu BM Güvenlik Konseyi'nin varlığı ve çalışmalarıyla ortaya koymustur. Güvenlik Konseyi on beş ülkeden oluşmakta olup, bu üyelerden beşi daimi üye statüsündedir ve mutlak veto yetkisine sahiptir. Bu ülkeler ABD, Rusya, Çin Halk Cumhuriyeti, Birleşik Krallık ve Fransa'dır. Güvenlik Konseyinin karar alabilmesi için 9/15 oranı gerekli olup, daimi üyelerden herhangi birisinin aksi yönde oy kullanmaması gereklidir. BM içtihatlarına göre Güvenlik Konseyi karar alırken veto yetkisine sahip üyelerden biri veya birkaçının oylamaya katılmaması bu üyelerin kararı veto ettiği anlamına gelmemektedir. Ayrıca daimi üyelerin çekimser kalmaları da aynı sonucu vermektedir.

Kuruluşu

BM kuruluş anlaşmasının imzalanması

Birleşmiş Milletler (United Nations) tabiri ilk olarak Franklin D. Roosevelt tarafından II. Dünya Savaşı sırasında müttefik ülkeler için kullanılmıştır.

İlk resmî kullanımı ise 1 Ocak 1942 yılında Birleşmiş Milletler'in beyannamesinde ve Atlantik Bildirisi'ndedir. Bu tarihten sonra müttefik devletleri kendilerini "United Nations Fighting Forces" olarak adlandırmışlardır. Birleşmiş Milletler fikri 1943 yılında Moskova, Tahran ve Kahire'de müttefiklerin toplantıları sırasında çıkmış olup Fransa, Çin, Birleşik Krallık, ABD, SSCB'nin temsilciliğiyle oluşmuştur.

25 Nisan 1945'de 50 ülkenin temsilcileri, San Francisco Konferansı'nda bir araya gelerek 111 maddeden oluşan Antlaşma'ya son şeklini verdiler. Antlaşma, 25 Haziran 1945'te oybirliği ile kabul edildi ve ertesi gün imzalandı. 24 Ekim 1945'de Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesinin yanı sıra imza sahibi öteki devletlerin çoğunluğunun da onaylamasıyla Antlaşma yürürlüğe girdi ve Birleşmiş Milletler kuruldu.

Örgüt yapısı

Genel Kurul

Birleşmiş Milletler'in New York'taki karargah binası

Genel Kurul, üye devletlerden oluşur. Her üyenin Genel Kuruldaki temsilcileri 5 kişiden çok olamaz. Genel Kurul'un görevleri şunlardır:

Güvenlik Konseyi

Siyasal alanda bir yürütme organıdır. Konseyin 5 daimi üyesi olan ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve Rusya'nın veto hakkı bulunmaktadır. 10 geçici üye ise iki yıllık bir süreç için seçilirler. Geçici üyelik 1 Ocak'ta başlar ve takip eden yılın 31 Aralığında sona erer. Seçimlerinde coğrafi denge esas alınır. 15 üyesi olan Konsey'in görevleri şunlardır:

Güvenlik Konseyi'nin karar alma süreci

Güvenlik Konseyinin karar alabilmesi için 9/15 oranı gerekli olup daimi üyelerden birisi aksi yönde oy kullanmaması gereklidir. BM içtihatlarına göre Güvenlik Konseyi karar alırken veto yetkisine sahip üyelerden biri veya birkaçının oylamaya katılmaması bu üyelerin kararı veto ettiği anlamına gelmemektedir. Ayrıca daimi üyelerin çekimser kalmaları da aynı sonucu vermektedir.

Konsey'e bağlı başlıca kuruluşlar

Birleşmiş Milletler'e bağlı kuruluşlar

No Kısaltılmışı Bayrak Kuruluş Merkez Başkan Kurulduğu Yıl
1 FAO
Gıda ve Tarım Örgütü İtalya Roma, İtalya Brezilya José Graziano da Silva 1945
2 IAEA
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Avusturya Viyana, Avusturya Japonya Yukiya Amano 1957
3 ICAO
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü Kanada Montreal, Kanada Fransa Raymond Benjamin 1947
4 IFAD
Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu İtalya Roma, İtalya Nijerya Kanayo Nwanze 1977
5 ILO
Uluslararası Çalışma Örgütü İsviçre Cenevre, İsviçre Birleşik Krallık Guy Ryder 1919
6 IMO
Uluslararası Denizcilik ÖrgütüBirleşik Krallık Londra, Birleşik Krallık Japonya Koji Sekimizu 1948
7 IMF Uluslararası Para Fonu Amerika Birleşik Devletleri Washington, D.C., ABD Fransa Christine Lagarde 1945
8 ITU Uluslararası Telekomünikasyon Birliği İsviçre Cenevre, İsviçre Çin Halk Cumhuriyeti Houlin Zhao 1947
9 UNESCO
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Fransa Paris, Fransa Bulgaristan Irina Bokova 1946
10 UNIDO
Birleşmiş Milletler Endüstriyel Gelişme Örgütü Avusturya Viyana, Avusturya Çin Halk Cumhuriyeti Li Yong 1967
11 UNWTO
Dünya Turizm Örgütü İspanya Madrid, İspanya Ürdün Taleb Rifai 1974
12 UPU
Dünya Posta Birliği İsviçre Bern, İsviçre Kenya Bişar Abdirahman Hüseyin 1947
13 WB
Dünya Bankası Amerika Birleşik Devletleri Washington, D.C., ABD Amerika Birleşik Devletleri Jim Young Kim 1945
14 WFP
Dünya Gıda Programı İtalya Roma, İtalya Amerika Birleşik Devletleri Ertharin Cousin 1963
15 WHO
Dünya Sağlık Örgütü İsviçre Cenevre, İsviçre Hong Kong Margaret Chan 1948
16 WIPO
Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü İsviçre Cenevre, İsviçre Avustralya Francis Gurry 1974
17 WMO
Dünya Meteoroloji Örgütü İsviçre Cenevre, İsviçre Rusya Alexander Bedritsky 1950

Ekonomik ve Sosyal Konsey

Genel Kurulca seçilen 54 üyeden oluşur. Üyelikleri sona erenler yeniden seçilebilirler. Başlıca görevleri şunlardır:

54 üyeden oluşan bu konsey, BM’in ekonomik ve sosyal sorunlarla mücadele edebilmesi amacıyla kurulan bir organdır. Ekonomik ve sosyal konsey herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklere etkin bir şekilde saygı göstermesini sağlamak üzere tavsiyelerde bulunabilir. Yetkisine giren konulara ilişkin olarak, genel kurula sunulmak üzere antlaşma tasarıları hazırlayabilir. Ekonomik ve sosyal konsey görevini daha etkin yapabilmek amacıyla kendi gözetimi altında çalışacak komisyon ve komiteler kurmuştur. Bunlar;

UNİCEF Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu

Uluslararası Adalet Divanı

Uluslararası Adalet Divanı, Birleşmiş Milletler'in yargı organıdır. Ülkeler, istedikleri davayı Adalet Divanı'na götürürler. Divan 15 yargıçtan oluşur. Yargıçlar, Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi'nce seçilirler. Görev süreleri dokuz yıldır. Divanda bir devletten iki yargıç bulunamaz. Uluslararası Adalet Divanı, Hollanda'nın bir kenti olan Lahey'dedir.

Resmî diller

Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Rusça örgütün resmî dilleridir.

Genel Sekreterlik

Birleşmiş Milletler Genel Sekreterlerleri [2]
Sıra İsim Ülke Göreve Başlama Görevden Ayrılma Not
1 Trygve Lie  Norveç 2 Şubat 1946 10 Kasım 1952 İstifa etti.
2 Dag Hammarskjöld  İsveç 10 Nisan 1953 18 Eylül 1961 Görevdeyken öldü.
3 Sithu U Thant  Myanmar 30 Kasım 1961 31 Aralık 1971
4 Kurt Waldheim  Avusturya 1 Ocak 1972 31 Aralık 1981
5 Javier Pérez de Cuéllar  Peru 1 Ocak 1982 31 Aralık 1991
6 Boutros Boutros-Ghali  Mısır 1 Ocak 1992 31 Aralık 1996
7 Kofi Annan  Gana 1 Ocak 1997 31 Aralık 2006
8 Ban Ki-mun  Güney Kore 1 Ocak 2007 31 Aralık 2016
9 António Guterres Portekiz Portekiz 1 Ocak 2017 Görevde

Genel Sekreterlik, Birleşmiş Milletler'in öbür organlarının çalışmaları için gerekli ortam ve koşulları sağlar. Ortaya konan program ve politikaları uygular. Uluslararası barış ve güvenliği bozucu olaylar konusunda raporlar hazırlayıp Güvenlik Konseyi'ne sunar. Genel Sekreterliği 1 Ocak 2017 tarihinden beri Portekizli António Guterres yapmaktadır. Milletler arası adalet divanı hariç diğer organlar tarafından verilen görevleri yapar.

Kaynakça

  1. Official Languages, www.un.org. Retrieved 4 Haziran 2016.
  2. "Former Secretaries-General (İngilizce) - Eski Genel Sekreterler". www.un.org. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150510131959/http://www.un.org:80/sg/formersgs.shtml. Erişim tarihi: 14 Nisan 2014.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/7/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.