Batı Hiung-nu
| Batı Hiung-nu 西匈奴 xī xiōng nú | ||||
| ||||
| Başkent | Belirlenmemiş | |||
| Din | Tengricilik | |||
| Yönetim | Konfederasyon | |||
| Hakan | ||||
| Türk tarihi |
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
|
| Moğol tarihi |
Hanlıklar
Günümüzde Moğollar
|
Batı Hiung-nu (Çince: 西匈奴 pinyin: xī xiōng nú; M.Ö. 56 - 36), Hiung-nu'nun tanhu sülalesinden Çiçi Tanhu (郅支單于 zhìzhī dānyú ; taht M.Ö. 56 - 36)'nun batıya kayarak kurduğu yönetim.
Hiung-nu'ların başında bulunan Ho-han-ye Tanhu (呼韓邪單于 hūhánxié dānyú)'nin ekonomik sıkıntıları da neden göstererek Çin egemenliğine girmek istemesi kardeşi Çiçi tarafından "atalarına saygısızlık" olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle Hiung-nu, M.Ö. 46 yılında Çiçi ve Ho-han-ye kardeşler arasında Doğu Hiung-nu ve Batı Hiung-nu olmak üzere ikiye ayrıldı. Batı Hiung-nu'yu Çiçi, Doğu Hiung-nu'yu Ho-han-ye yönetti.
Batı Hiung-nu'ların başında bulunan Çiçi'nin Çin'e karşı verdiği mücadelede kısa bir süre sonra başarısız olduğu görülmüştür. Zira Çiçi, Çin ile mücadelede eski Hiungnu savaş taktiklerini bırakarak bir şehir kurup burayı kale haline getirerek savunma savaşı yapmayı yeğlemiştir. Bu kendisinin birinci hatasıdır. Yenilgisinde etkili olan diğer hata ise emri altında bulunan askerlere çok sert davranmasıdır.
Ho-han-ye'nin ölümünden sonra M.S. 46 - 48 yıllarında Doğu Hiung-nu Panu ve yeğeni Pi'nin taht kavgasına sahne oldu.
Çiçi yönetimindeki Hiung-nu'lara daha sonra Kuzey Hiung-nu'ların dağılmasıyla batıya göç eden Kuzey Hiung-nu kabileleri de katılmıştır.
Çiçi'nin Çin kayıtlarındaki sözleri
Ho-han-ye'nin Çin egemenliğine girme politikasına karşı çıkan Çiçi, bağlı kabileleriyle birlikte Issık Gölü ve çevresine çekilmiştir.
Çiçi han MÖ 43 yılında Vatan atalarımızdan torunlarımıza verilmek üzere bize emanet edilmiş kutsal topraklardır. Onursuz bir yaşam uğruna terk edilemez. sözleriyle tarihe geçmiş bir imparatordur.
Literatürde meydana gelen karışıklık
Türk tarih literatüründe üç tane "Batı Hun İmparatorluğu" ismine rastlanmaktadır.
- 1. 16 Büyük Türk devleti içerisinde sayılan "Batı Hun İmaparatorluğu"; Türkiye Cumhuriyeti'nin literatüründe, hiçbir zaman batıda kalmamış bu yönetim "Batı Hun" olarak adlandırılmakta ve Kuzey Hiung-nu'nun ilk tanhu'su olan Panu, Güney Hiung-nu'nun ilk tanhu'su olarak gösterilmektedir.
- 2. Asıl Batı Hiung-nu; Çiçi'nın yönettiği Batı Türkistan'ı kapsayan kısa ömürlü devlettir.
- 3. Avrupa'daki Hun İmparatorluğu da Batı Hun (Avrupa-Batı kastedilerek) olarak bazı kaynaklarda ifade edilmektedir.
Kaynakça
Hiung-nu Soyağacı
| Hiung-nu'lar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Büyük Hun İmparatorluğu Doğu Hiung-nu (Toman, Motun) (MÖ220 - MÖ46) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Batı Hiung-nu (Çi-Çi (Tangu)) (MÖ46-MÖ36) | Doğu Hiung-nu (Ho-han-ye) (MÖ46 - MS48) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kuzey Hiung-nu (Panu) (MS48 - 156) | Güney Hiung-nu (Pi) (MS48 - MS216) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Avrupa Hunları (tartışmalı) | Akhunlar (tartışmalı) | Beş Barbar Onaltı Krallık (MS309 - MS439) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
- Hiung-nu (Doğu Hiung-nu, Ho-han-ye)
- Kuzey Hiung-nu (Panu)
- Güney Hiung-nu (Pi)