Atlı tramvay
Atlı tramvay, at ya da katırlarca çekilen ve raylar üzerinde giden kent içi taşıma aracı.
Atla çekilen arabaların çalıştığı ilk tramvay hatları ABD'de hizmete girdi; ilk kez 1832'de New York kentinin Bowery semtinde John Mason adlı bir banka yöneticisinin girişimiyle sefere kondu. Motorlu tramvayların habercisi olan atlı tramvayların kullanımı Amerika Birleşik Devletleri'nde Boston, New Orleans ve Philadelphia gibi büyük kentlerin ardından Paris ve Londra, daha sonra da ABD'nin küçük kent ve kasabalarında yaygınlaştı. 1853'te, Fransız mühendis Alphonse Loubat tarafından New York'ta rayların yola gömüldüğü ilk şehir tramvayı inşa edildi. Gömülü raylar 1855'te yine Loubat tarafından Fransa'da Paris-Boulogne arasında inşa edildi. Gömülü raylara, ilk kez ABD'de hizmete girdiği için Avrupa'da "Amerikan Demiryolu"na adı verildi.
Sıradan bir atlı tramvay 30 yolcu alırdı; karşılıklı oturma yerlerinin bulunduğu açık bir bölümü, ortada bir koridoru, önde sürücü ve arkada hareket memuru için birer sahanlığı olurdu. Kapalı ya da iki katlı olan atlı tramvaylar da vardı. Arka sahanlığı olmayan küçük ve alçak tramvaylara bobtail (kuyruğu kesik) denirdi.
1880'lere gelindiğinde yalnızca ABD'de yaklaşık 18 bin atlı tramvay vardı. Atlı tramvaylar 1860-1880 arasında Avrupa'nın büyük şehirlerinde gelişti. 1890'larda atlı tramvaylar, kablolu ve elektrikli demiryollarının rekabeti karşısında giderek ortadan kalktı.
Türkiye'de ise, 1869'dan başlayarak İstanbul'da ve daha sonra İzmir'de kullanılmaya başlandı. Atlı tramvay İstanbul'da ilk kez 1871'de Azapkapı-Ortaköy hattında hizmete girmiş, onu daha sonra hizmete giren 10 değişik hat takip etmiştir. Atlı tramvaylar, İstanbul'da 1915 yılında yerlerini tamamem elektrikle çalışan tramvaylara bıraktılar.
Kaynaklar
- Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Tramvay, c. 7, s. 299, (1994)