Alanlar

Bu maddenin doğruluğu konusunda şüpheler var.
(Madde içeriğinde doğruluğu kesin olmayan kısımlar tespit edilmiştir.)
Lütfen konuyla ilgili tartışmaya katılın. Gerekirse kaynak gösterin.
Alanlar ve Vandalların 4. ve 5. yüzyıllardaki göçü. Kırmızı:göçler; Turuncu: askeri genişleme; Sarı: Yerleşim bölgeleri

Alanlar (Göktürkçe: As/Ar; Çince Alan/A-Lan/Yancai; eski Yunanca: Ἀλανοί; Latince: Alani/Halani), İskit-Sarmat kökenli göçebe halk.[1][2][3] M.Ö. dönemlerde bugünkü Kazakistan topraklarında yaşamaktaydılar. Miladi dönemin başlangıç yıllarında ise Alanların büyük bir bölümü Volga ırmağını geçerek Don ırmağı civarlarına, Kırım ve Kuzey Kafkasya topraklarına gelerek bu bölgelerde uzun yıllar hakimiyet kurmuşlardır.[4]

Alan dili

Alan adı yazılı kaynaklarda ilk defa M.S. 1. yy'da ortaya çıkar ve Çin kaynaklarına göre Alanlar dokuz Tiele-Türk boylarından biridir.[5][6] Alanlar (Aslar) eski Türk yazıtlarında bir Türk boyu olarak Kırgızların yanında çok kez belirtilmiştir.[7][8] Mahmut Kaşgarlı 'Az keshe' (yani 'Az kişi') adlı ve şüphesiz Türk olan bir kavim hakkından bahseder. Tarihçi El-Birûni'ye göre Alanların dili Harzemşahların ve (Peçenek) Kumanların dillerine benzer.[9] Alanların bir kısmı Kipçak (Karaçay-Balkarların ataları) ve diğer kısmı Oğuz (Azerilerin ataları) dallarına ait.[3] Karaçay-Balkarlar kendilerine bugüne kadar Alan ile hitap ederler ve komşu halklar tarafından da aynı hitabı almaktadırlar.[10][11] Etimiloji bakış açısından Alan ismi Türkçe "alan, ova, açık yer, geniş veya büyük mesafe" demektir.[12] Osetlerin ataları olduğunu gösteren araştırmalar da vardır.[13] Bundan dolayı Alanlar İran kökenli olduklarına dair görüşler de vardır.[14]

Kafkasya

Osetler'in atalarının tarihi eski çağlara kadar uzanır. Orta Asya bozkırlarından Ural dağlarına kadar göçebe olarak yaşayan İskitler Oset halkının atalarıdır.[kaynak belirtilmeli] Karadeniz'in kuzeyine ve daha sonra da Balkanlara kadar yayıldılar. İskitler at üzerinde savaşta usta bir halktı ve bu üstünlükleriyle bu coğrafyada kültürel anlamda derin izler bıraktılar.

M.Ö. 3. yüzyılda İskitlerin yerini Urallar üzerinden gelen akrabaları Sarmatlar aldı.[kaynak belirtilmeli]Sarmatlar bir kabile federasyonuydu ve temel olarak üç ana kabileden oluşuyordu: Alanlar, Roksalanlar ve Yazsaglar. Alanlar Don Nehri ve Volga Nehri arasında kalan ve Kuzey Kafkasya'yı da kapsayan bir bölgede hakimiyet kurmuştu; Roksalanlar ise Don nehrinden Orta Avrupa'ya kadar olan bir alanda yaşamaktaydı; Yazsaglar ise bugün Macaristan olan Pannonia bölgesini kaplamıştı. Sarmatların en büyük özelliği ağır zırhlı süvarileriydi; tarihçiler batıdaki şövalye tarzının Sarmatlardan gelebileceğine dair teoriler öne sürdüler.[kaynak belirtilmeli]

Zaman içinde İskandinavya'dan gelen Cermen kabileleri Balkanlar ve Karadeniz kıyılarına kadar inince Sarmatlarla komşu oldular. Bu komşuluk ortak düşmanları olan Romalılarla savaşta yapılan ittifaklara kadar uzandı. M.S. 370 yılında doğudan gelen Hunlar sırasıyla önce Alanları, sonra da en güçlü Cermen kabilesi olan Gotları önüne katarak bu ittifakı bozdu. Domino etkisiyle yayılan kavimler göçü birçok barbar halkı etkiledi ve sonunda Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne kadar gitti.

Kosta Khetagurov

Sarmat kabilelerinin kaderi Hun istilasıyla ve Avrupa'daki barbar göçleriyle birleşti. Sadece Alanların bir kısmı Kafkasya'ya sığınarak yerlerinde kaldı ve orada bir Alan Krallığı kurdular. Alan Krallığı bölgeye gelen Bizans veHazarlarla çeşitli ittifaklar yaptı ve başkenti M.S. 13. yüzyıla kadar hayatta kalmayı sürdürdü. Bu tarihte gelen Moğol istilalarıyla krallık yıkıldı ve sağ kalan Alanların (kurtulabilenlerin sayıları 16.000 olarak tahmin edilmektedir) Kafkasdağlarının yüksek bölgelerine sığınmalarıyla bugünkü Oset halkı oluştu.

Avrupa'da kalan veya göçlerle batıya giden Sarmatlardan en güçlü olan kabile Alanların bir kısmı Hunlarla birlikte hareket etti ve onlara katıldılar. Hunlardan kaçanlar ise bir Cermen kabilesi olan Vandallarla birlikte Avrupa içlerine kadar girerek bugünkü Fransa'yı teşkil eden Galyabölgesini istila etti. Burada Goar ve Respendial adındaki iki Alan kralı anlaşamayınca Respendial komutasındaki Alanlar Galya'dan ayrılarak Vandallar ve yine bir Cermen kabilesi olan Süevlerle birlikte M.S. 409 yılında İberya'yı, yaniİspanya'yı işgal ettiler. İberya'da tekrar bir paylaşım oldu ve Alanlar'a bugünkü Portekiz sınırları içindeki Lusitania verildi.

M.S. 418 yılında İberya'nın Gotların batı kolu olanVizigotlar tarafından istila edilmesiyle birlikte Alan, Vandal ve Süev toplulukları Cebelitarık'ı geçerekKuzey Afrika'ya girdiler.[kaynak belirtilmeli] Kuzey Afrika ve Kartaca Roma'nın tahıl ambarıydı; bu şekilde zaten zor durumda olan Roma İmparatorluğu ciddi bir darbe yemiş oldu. Kuzey Afrika'da kurulan krallığın başına bir Vandal olanGenseric geçti ve krallık ünvanını "Vandalların ve Alanların Kralı" olarak belirledi. Bu krallık M.S. 6. yüzyıla kadar yaşamını sürdürdü. Galya'da Goar'ın komutası altında kalan Alanlar ise zamanla bölgedeki diğer halkların içinde eriyip izlerini kaybettirdiler.

Avrupa'da kalan diğer Sarmat kabilesi olan Roksalanlar istilacı kabileler içinde eridi. Yazsaglar ise Pannonia'da kalmaya ve Roma için sorun teşkil etmeye devam ettiler. Varlıkları barbar istilalarından sonra durulan ortamda kurulan yeni imparatorluklardan sonra da devam etti ve Macar birliğinin kurulmasından sonra oluşan federasyon içinde Jazsag bölgesinde 15. yüzyıla kadar kendi kimliklerini muhafaza ettiler; bu tarihten sonra dillerini kaybettiler ve Macarlaştılar. Kral Arthur efsanesinin orijininin, M.S. 175 yılında Roma İmparatorluğuna yenildikleri savaştan sonra fidye olarak verdikleri 5.500 kişilik süvari birliğinin Romalılar tarafından Britanya'ya gönderilmesiyle, Yazsaglar olduğuna dair hipotezler mevcuttur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Ian Almond, Two faiths, one banner: when Muslims marched with Christians across Europe's battlegrounds, Harvard University Press, 2011, s.108
  2. ↑ Klaus Röhrborn, Wolfgang Veenker: Runen, Tamgas und Graffiti aus Asien und Osteuropa, In Kommission bei O. Harrassowitz, 1985, s. 5
  3. 1 2 Zakiev M. Z., Who are Alans?, Kazan, 1995
  4. ↑ Biblioteka İnostrannıh Pisateley o Rossii, t.1, SPb, 1836
  5. ↑ Duan, "Dingling, Gaoju and Tiele", s. 47-49, 330-339
  6. ↑ Denis Sinor, The Cambridge History of Early Inner Asia, Vol. 1, 1990, s.271
  7. ↑ Bartold V.V., Kırgızlar: Tarihi bilgiler // 2'ci cilt, 1'ci bölüm., 1963
  8. ↑ (Emel Esin, A history of pre-Islamic and early-Islamic Turkish culture, Ünal Matbaasī, 1980, s.228)
  9. ↑ Karatay O., In Search of the Lost Tribe: The Origins and Making of the Croation Nation, 2003, pp.13-14
  10. ↑ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt
  11. ↑ Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci, Genel Türk tarihi, Cilt 10, Yeni Türkiye, 2002, s. 472:
    • "Karaçay-Malkarlılar ayrıca kendileri için tarihî bir etnonim olan "Alan" adını kullanır ve birbirlerine "Alan" diye hitap ederler."
  12. ↑ J. Hill, Alanian Etymology Notes
  13. ↑ Йоахим Херрманн,Unesco, Эрик Жüрчер, op. cit., s. 182
  14. ↑ Frontcover James Minahan, A Historical Dictionary of European National Groups, 2000, s.518
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/8/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.