Aktüerya
Aktüer finansal riskleri değerlendirebilen, çözümler öneren, ve her çözümün uzun dönemdeki sonuçlarını irdeleyebilen bir profesyoneldir. Aktüer yalnızca bugünü değil yarınları da düşünerek finansal belirsizlikleri değerlendirir. İleriye yönelik projeksiyonlar yaparak stratejik kararlar için önerilerde bulunur.
Aktüer, sahip olduğu teknik bilgileri üst yönetime aktaran sosyal bir matematikçidir. Aslında aktüer olmak bir düşünce yapısı kazanımı ile gerçekleşmektedir. Bu perspektifte de aktüerler için bir çalışma alanı tanımlayarak bir kısıtlamaya gitmek yersiz ve anlamsız olmaktadır. Temel düşünce yapısının doğru yerleşmiş olması ön koşulu ile sigorta şirketleri, finans kurumları, fon yönetimi şirketleri, devlet kuruluşları, uluslararası sosyal güvenlik örgütleri, üniversiteler, araştırma ve danışmanlık şirketleri ve benzerleri aktüerler için bir rol sahnesi olabilmektedir.
Aktüerlik (aktüerya) mesleğinin doğuşu
Aktüerya kelimesi, Tarihi Roma Senatosu'nda yöneticiler için kulanılan actuarius kelimesinden doğmuştur. İlk ölüm tablosu M.S. 220 yıllarında Domitius Ulpinos tarafından Roma Hukuku'na göre veraset vergilerinin hesaplanabilmesi amacıyla oluşturulmuştur.
- 1706'da Euler, yaşa bağlı olarak anuitlerin hesaplanmasında kendi metodunu uygulamıştır.
- 1762'de Equitable Society of London tarafından aktüerya terimi ilk kez hayat sigortası prim hesaplamalarını ifade etmek için kullanılmıştır.
- 1809, Amerika’da Aktüerlik mesleğinin ortaya çıkış tarihidir.
- 1821, İngiltere Hükümeti, ilk olarak aktüerlik mesleğini ulusal borçların azaltılması amacıyla kurulan komisyon için benimsemiştir.
- 1848, Londra’da Aktüerlik Enstitüsü kurulmuştur.
- 1889, Amerika Aktüerler Birliği, Sheppard Homes ve David Parks Fackler tarafından New York'da kurulmuştur.
- 1895, Amerika Aktüerler Birliği özel sınavlar hazırlayarak üyelik kabul etmeye başlamıştır.
- 1988, Jobs Rated Almanac dergisi araştırmasına göre Aktüerlik en iyi meslek seçilmiştir
Türkiye'de Aktüerlik
2008 yılından önce tam olarak nasıl aktüer olunduğu bilinmemekle birlikte sicile kayıtlı yaklaşık 90 - 100 arası aktüer vardı.2008 yılında yayınlanan Aktüerler Yönetmeliğine göre; aktüer olabilmek için T.C. Hazine Müsteşarlığı'nın açtığı sınavlarda başarı göstermek gerekmektedir.
Aktüerlik Sınavı 4 aşamadan oluşmaktadır. Her bir sınav için 110 tl kayıt ücreti yatırılması gereklidir. 4. aşama 250 tl dir (Türkiye'de ki en pahalı sınavlardan biridir). Her bir aşamadaki tüm sınavların başarıyla tamamlanması halinde bir üst aşamaya geçme hakkı elde edilir. 3. ve son aşamayı da başarı ile tamamlayan aday, 3 yıl mesleki deneyimin ardından Müsteşarlık tarafından tutulan "Aktüerler Sicili"ne kaydolur.
Sınav konuları;
1.Seviye Sınavları : Temel Sigortacılık ve Ekonomi, Matematik, İstatistik ve Olasılık, Finans Matematiği
2.Seviye Sınavları : Muhasebe ve Finansal Raporlama, Sigorta Matematiği(Hayat ve Hayat-Dışı), Risk Analizi ve Aktüeryal Modelleme, Finans Teorisi ve Uygulamaları
3.Seviye Sınavları : Finans, Yatırım ve Risk Yönetimi, Hayat-Dışı Sigortalar, Hayat Sigortaları, Emeklilik Sistemleri, Sağlık Sigortaları
ndan oluşmaktadır. Ayrıca uluslararası kabul görmüş sınavlar veya usullerle aktüer unvanını alanlar için Türkiye'de Aktüer olmalarına ilişkin 4.Seviye Sınavı olarak 'Türk Sigortacılık Uygulamaları ve Yasal Çerçeve' sınavı yapılır.
Sınavlarla ilgili daha detaylı bilgi http://www.segem.org.tr ve http://www.hazine.gov.tr adreslerinden edinilebilir.
Türkiye'de “Aktüerler Derneği”, 1951 yılında Türkiye Aktüerler Cemiyeti adı altında 12 aktüerin bir araya gelmesi ile kurulmuştur ve 160 üyesi (04.01.2017 itibariyle) ile birlikte mesleğin gelişimi ile ilgili çalışmalarına devam etmektedir.
Aktüerya'nın çeşitli tanımları
Aktüerya, hayat sigortalarının ilk uygulamaları ile birlikte 1792 yılında İngiltere'de ortaya çıkmış olan, çok güçlü bir matematiksel ve istatistiksel altyapı gerektiren, sigorta, uzun vadeli yatırımlar ve emeklilik ile ilgili fiyatlandırma ve risk analizine yönelik hesaplama ve tahmin yöntemlerinin bütününü içeren bir bilim dalı.
- Belirsizliğin finansal sonuçlarını yöneten,
- Risk analizi, ölçümlenmesi ve fiyatlandırması üzerine çalışan,
- Risk yönetimine ilişkin problemleri matematiksel ve istatistiksel yöntemler kullanarak çözen,
- Şirketler tarafından alınan riskleri minimize etmek için doğru strateji belirlenmesine yardımcı olan, uzmanlık dalıdır.
Gelecekteki riskleri belirleyerek fiyatları tespit eden ve yatırım stratejilerini oluşturan aktüerler, yatırım karlılıklarını artırıp istihdam imkânları yaratarak çalıştıkları ülkelerin ekonomik büyümesine de katkı sağlarlar.
Aktüerya'nın çalışma alanı
Aktüerler, finansal riskleri değerlendirebilen, çözümler öneren, ve her çözümün uzun dönemdeki sonuçlarını irdeleyebilen profesyonellerdir. Aktüer yalnızca bugünü değil geleceği de düşünerek finansal belirsizlikleri değerlendirir. İleriye yönelik yansıtmalar yaparak stratejik kararlar için önerilerde bulunur.
Bu sebeple finansın ve riskin bir araya geldiği her sektörde çalışma yetisine sahiptirler. Sigortacılık, bankacılık, yatırım firmaları, borsa, birleşme ve satın almalar gibi çeşitli alanlarda aktüerlerin bulunduğunu görüyoruz. Tabii bu durum Türkiye' de aynı şekilde geçerli değil. Aktüerya yeni yeni gelişen ve tanınan bir alan olduğu için zaman içerisinde çok daha iyi konumlara gelecektir. Önemli olan 'aktüer' düşüncesine ve bilincine sahip insan sayısının her geçen gün daha çok artmasıdır.Lakin bu düşünceyle yetişmek bile mezunların sektör dışı alanlarda çalışmasına engel olamamaktadır.
Dünyada ve Türkiye' de Aktüer Rakamları
İşin teknik doğası nedeniyle ilk aktüerler matematikçilerden çıkmıştır. Ancak ilerleyen zamanlarda Aktüerlerin sayısındaki artış 1848 yılında İngiltere'de Aktüerya Enstitüsü'nün kurulmasını zorunlu kılmıştır. Bundan sekiz yıl sonra İskoçya'da Aktüerya Fakültesi kurulmuştur. Amerika Birleşik Devletleri'nde 1889 yılında Amerikan Aktüerler Birliği ve 1909 yılında Amerikan Aktüarya Enstitüsü kurulmuştur.
20. yüzyılın başları itibariyle Amerika Birleşik Devletleri’nde hastalık, maluliyet ve kaza sigortalarında, özellikle 1911 yılından itibaren uygulanan işçi tazminatlarından kaynaklanan problemler aktüeryal yaklaşımlar gerektirmiştir. Yeni problemler ve geleneksel hayat sigortası uygulamaları arasındaki farklar 1914 yılında “Amerika Kaza Aktüeryası ve İstatistik Birliği'’nin kurulmasına yol açmıştır. Amerikan Aktüerler Birliği ve Amerikan Aktüerya Enstitüsü 1949 yılında birleşerek Aktüerler Birliği'ni oluşturmuştur.
Alman Aktüerler Birliğinin (DAV) üye sayısı ise 2.424'tür. İngiltere'de ise bu rakam 16.337'ye ulaşmış durumdadır. Yunanistan'daki birlik 90 ve İsveç'teki birlik 350 üyeye sahiptir. Amerika Aktüerler Akademisi' nin ise mevcut verilere göre 16.495 üyesi bulunmaktadır.
Ayrıca Career Cast' ın yayınladığı '2013 yılının en iyi meslekleri' listesinde Aktüerlik 1. sırada yer almıştır.[1]
Türkiye'de ise sicile kayıtlı aktüer (127), stajyer aktüer ve yardımcı aktüer (109) olmak üzere toplam 236 aktüer bulunmaktadır. [2]
Aktüerya Eğitimi
Yurtdışında iş alanları Türkiye'dekinden çok daha fazladır, Türkiye'de gelişmektedir. Türkiye'de bu bölümün lisans eğitimini veren; Karabük Üniversitesi İşletme Fakültesi Aktüerya ve Risk Yönetimi Bölümü Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Yüksekokulu Aktüerya Bölümü ve Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölümü bulunmaktadır. Ayrıca ODTÜ, Bahçeşehir Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi , Yaşar Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi'nde yüksek lisans programları mevcuttur.