Ahtnaca

Ahtna coğrafyası

Ahtnaca ya da Ahtna dili (kendilerince ‘Atnakenaege’ (dil) ‘Atnahwt’aene (halk); İngilizce Ahtna, Ahtena, Atna), Alaska'da Copper River (Ahtnaca ʻAtnaʼtuu) yöresinde Ahtnalar tarafından konuşulan Na-Dene dilleri ailesinden Atabask dilleri grubundan bir Kızılderili dili. Eskiden İngilizcede Copper River ya da Mednovskiy (< медновский) adlarıyla da bilinirdi. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 650 kişilik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor^[2].

Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden kalmadır. Örnek vermek gerekirse tsaey (< чай ) 'çay', tseiniic (Merkezî) tsiniic (Aşağı) (< ча́йник) 'çaydanlık', sdagaan (< стака́н) 'bardak', beldih (< пальто́) 'palto', giliba’ (< коро́ва) 'inek'.

Diyalektler ve kabileler

• Aşağı Ahtnaca [kendilerince ‘Atnahwt’aene; İngilizce Lower Ahtna]. Chitina ve kısmen Copper Center yöresinde konuşulur.
  • Chitina/Taral Band kabilesi. Chitina (Tsedi Na’) ile Taral (Taghaelden) yörelerinde yaşarlar.
  • Tonsina/Klutina Band kabilesi. Tonsina River (Kentsii Na’) ile Klutina River (Tl’atii Na’) ve Klutina Lake (Tl’atibene’) yörelerinde yaşarlar.
• Merkezî Ahtnaca [kendilerince ‘Atnahwt’aene; İngilizce Central Ahtna, Middle Ahtna]. Copper Center (Tl’aticae’e), Tazlina (Tezdlen Na’), Glennallen (Ciisk’e Na’), Gulkana (C’ulc’e Na’) ve Gakona (Ggax Kuna’) yörelerinde konuşulur.
  • Gulkona/Gakona Band kabilesi
• Batı Ahtnacası [kendilerince Tsaay Hwt’aene; İngilizce Western Ahtna]. Cantwell (Yidateni Na’) yöresinde konuşulur.
  • Tyone/Mendeltna Band kabilesi. Tyone (...) ile Mendeltna (Bendilna’) yörelerinde yaşarlar.
  • Cantwell/Denali Band kabilesi. Cantwell (Yidateni Na’) ile Denali (Dghelaayce’e) yörelerinde yaşarlar.
• Yukarı Ahtnaca [kendilerince Tatl’ahwt’aene; İngilizce Upper Ahtna]. Mentasta yöresinde konuşulur.
  • Sanford River/Chistochina Band kabilesi. Sanford River (K’ełt’aeni) ile Chistochina (Tsiistl’edze Na’) yörelerinde yaşarlar.
  • Slana/Batzulnetas Band kabilesi. Slana (Stl’ana’) ile Batzulnetas (Nataełde) yörelerinde yaşarlar.
  • Mentasta Band Band kabilesi. Mentasta (Mendaesde) yöresinde yaşarlar.

Karşılaştırma

Ahtnacanın iki komşu Atabask diliyle karşılaştırması :^[3]

Örnekler

• kenaege’ dil, lisan
• c’eghaeze’ yumurta
• del kırmızı
• łic’ae köpek
• c’eyene’ balık kılçığı
• c’esten’ et
• natu’ tuz
• ggaał tuzak, kapan
• gguux böcek, kurt
• snaan annem
• ne’aan annemiz
• ben göl
• ten buz
• yes kar
• ts’es kaya
• yaa gök
• son’ yıldız
• xos diken
• nadaeggi iki
• ałts’eni beş
• hwlazaan on
• ts’ełk’ey kole uk’edi on dokuz

Ayrıca bakınız

• Alaska Yerli Dil Merkezi
• Yukon Yerli Dil Merkezi

Kaynakça

Dış bağlantılar

• "Ahtna Noun Dictionary" by John E. Smelcer (2009)
• Nay’dina’aa Na’ Chickaloon Village Traditional Council