İsmail bin Ahmed

Tacikistan'ın başkenti Duşanbe'de İsmail bin Ahmed Anıtı

İsmail bin Ahmed (d. 849, Fergana - ö. 24 Kasım 907, Buhara), 892-907 arasında Samanî hükümdarı. Samanî Hanedanı'nı büyük bir güç haline getirmiş, Maveraünnehir'i Samanî egemenliği altına sokmuştur.

Abbasi halifesi Memun (hükümdarlığı 813-833) döneminde Fergana valiliği yapan Ahmed bin Esed'in küçük oğluydu. Babasının yerine geçen ağabeyi Nasr bin Ahmed tarafından Buhara valiliğine getirildi. Bölgedeki karışıklıkları giderdikten sonra, bağlı oldukları Tahirilerin zayıflığından yararlanarak bağımısız bir hükümdar gibi davranmaya başladı. Bir yandan da ağabeyi Nasr bin Ahmed'e karşı mücadeleye girişerek ona üstünlüğünü kabul ettirmeye çalıştı. İki kardeş arasındaki mücadelenin nedenini kaynaklar aradaki fesatçılara ve Nasr'a ödenmesi gereken paranın verilmemesine bağlasalar da gerçek neden büyük ihtimalle İsmail'in Buhara otoritesini sağlamlaştırmasıyla Nasr'ın onu kendine rakip olarak görmesinden kaynaklanmaktadır.^[1] Nasr'ın ölümünden (892) sonra da bütün Maveraünnehir'e egemen oldu.

Yeni halife Mutezid (hükümdarlığı 892-902) döneminde Samanî devletinin kurucusu oldu. Semerkand'ı başkenti yaptıktan sonra 900'de Saffarilerin üzerine yürüdü. Hükümdarları Amr bin Leys'i yenerek tutsak aldıktan sonra Horasan'ı topraklarına katarak Maveraünnehir ile birleştirdi (900). Sistan'daki Saffariler'i de denetimi altına aldı; egemenlik sınırını Hindistan'a kadar genişletti. Sir Derya ötesindeki bozkırlarda yaşayan putperest Karluklar'a saldırarak başkentleri Talas'ı yıkıp yağmaladı (903). Böylece kuzey sınırlarını kesin olarak güvenceye aldığı gibi, Orta Asya'dan geçen kervan yollarını açık tutarak ülkesinde ekonomik dengeyi sağladı. Bu refah ortamı içinde yeni başkent Buhara'daki sarayını Fars kültür ve edebiyatının merkezi durumuna getirdi.

Ölümü üzerine (907), oğlu Ahmed bin İsmail ardılı oldu.

Kaynakça